Báo chí

Lại một lần nữa con số nhập siêu vượt trên ngưỡng 1 tỷ USD, và cũng một lần nữa, tỷ trọng nhập siêu từ Trung Quốc (TQ) cán mức 80%. Cách đây cũng đã lâu, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, TS Nguyễn Đình Thiên cho rằng: “Trong quan hệ thương mại với TQ, Việt Nam(VN) đóng vai trò chuyên trách cung cấp nguyên, nhiên liệu và nông sản thô, còn TQ thì xuất khẩu sản phẩm công nghiệp công nghệ thấp và trung bình với khối lượng lớn vượt trội”. Nhận định này đúng với tình hình suốt từ năm 2000 đến nay và chưa biết bao giờ mới trở thành lỗi thời. Chúng ta đã xuất dầu thô, than, cao su... toàn những tài nguyên thô mang tính chất nguyên liệu. Đổi lại, hằng hà sa số những mặt hàng dù thua xa hàng trong nước về chất lượng nhưng vẫn được nhập về ồ ạt: máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; xăng dầu; sắt thép; phân bón; nguyên phụ liệu dệt may, da giày...Ngoại tệ từ việc xuất khẩu tài nguyên được dùng để mua các loại máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng công nghệ thấp. Và không thể không kể tới 90% các dự án kinh tế trọng điểm, dự án thượng nguồn, liên quan mật thiết tới tài nguyên quốc gia hoặc an ninh năng lượng đều do các nhà thầu TQ đảm nhận. Tất cả chỉ vì yếu tố giá rẻ.

Cán cân thương mại Việt-Trung đang tăng vọt kể từ khi quan hệ hợp tác thương mại khối ASEAN+3 được triển khai năm 2000. Nếu như năm 1999, kim ngạch xuất khẩu của TQ vào VN chỉ đạt 673 triệu USD thì 10 năm sau đó, con số đã tăng gấp 24,4 lần, lên tới 16,44 tỷ USD. Cũng trong 10 năm này, hàng VN xuất sang TQ chỉ tăng khoảng 6,6 lần, từ 746 triệu USD lên 4,91 tỷ USD. Con số 26,2 tỷ USD tổng giá trị thương mại hai chiều trong tương quan với hai nền kinh tế biểu hiện là 17% tổng kim ngạch XNK của Việt Nam, nhưng chỉ chưa đến 1% tổng kim ngạch XNK của Trung Quốc. Năm nay, khi hết quý II, nhập siêu từ TQ đã tăng 27,6%. Lúc đó Bộ Tài chính đã cho rằng: “Đây là con số rất đáng báo động”. Đến hết quý III, 80% là từ TQ. Và cuối năm thì không ai dám đưa ra một con số tiên đoán.

Các quan chức trong lĩnh vực XNK luôn nói rằng chỉ cho nhập những gì trong nước không thể sản xuất. Nhưng những cây tăm tre made in China cho thấy những quy định chỉ có hiệu lực trên giấy. Chỉ trong 6 tháng, đã có tới 286 tấn tăm tre, trị giá gần 40.000 USD được nhập khẩu từ Trung Quốc về TP.Hồ Chí Minh. Cảng Cát Lái đã làm thủ tục nhập khẩu cho khoảng 714 tấn tăm, với kim ngạch tương đương 99.679 USD. Những chiếc tăm tre, nhập khẩu cho thấy sự phi lý trong cả sản xuất và điều hành XNK đối với mặt hàng này. Dù đã áp thuế 10% đối với tăm TQ nhưng giá tăm nhập khẩu vẫn chỉ rẻ bằng một nửa tăm trong nước. “Đã có khá nhiều cuộc nghiên cứu, tìm hiểu thực tế, nhưng cho đến nay, không ai biết được vì sao sản phẩm của Trung Quốc lại rẻ đến thế”, Phó Viện trưởng Viện Quản lý giá Bộ Tài chính, TS Vũ Đình Ánh nói.

Cây tăm, tuy bé, nhưng là cái dễ nhìn thấy. Còn rất nhiều thứ không phải người dân nào cũng thấy. 3 năm gần đây, khi 90% các dự án tổng thầu EPC của hầu hết các dự án thượng nguồn, các trọng điểm của nền kinh tế do các nhà thầu TQ thực hiện, một lần nữa bài toán giá rẻ lại được đặt ra. Ông Tạ Văn Hường, Vụ trưởng Vụ Năng lượng, Bộ Công thương giải thích: “Hệ thống thiết bị quản lý điều khiển, công nghệ cao của Trung Quốc thua kém các nước G7, nhưng điều quan trọng là giá thầu rẻ hơn các nhà thầu thuộc các nước G7. Khi mở thầu các dự án điện, giá thầu của các nhà đầu tư Trung Quốc quá hấp dẫn”. Phó Cục trưởng Cục Đấu thầu- Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Ngô Ngọc Quy cho biết : Rất nhiều dự án lớn sử dụng nguồn vốn vay thương mại từ TQ,  vì vậy việc buộc phải chọn nhà thầu nước này là đương nhiên.

Năm 2004, Thủ tướng Chính phủ ban hành (QĐ 87) về Quy chế Quản lý hoạt động của nhà thầu nước ngoài trong lĩnh vực xây dựng yêu cầu: Tổng thầu nước ngoài chỉ được đưa vào Việt Nam những chuyên gia quản lý kinh tế kỹ thuật và lao động tay nghề cao mà Việt Nam không đáp ứng được. “Điều tôi thấy khó hiểu nhất là Quyết định 87 đã rõ, nhưng nhiều chủ đầu tư mặc nhiên coi việc nhà thầu Trung Quốc đưa lao động phổ thông sang như chuyện đã rồi”, Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Nguyễn Văn Thụ than vãn. Chuyện mang sang VN không chỉ từ cái bu-lông, con ốc vít mà còn cả lao động phổ thông cho các dự án đã gây khó khăn lớn cho cả sản xuất và đời sống ở trong nước và không biết khi nào sẽ chấm dứt?